De VNG heeft met belangstelling het gepubliceerde regeerakkoord gelezen.
Het is goed dat de 4 coalitiepartijen nu tot een akkoord zijn gekomen en dat er op korte termijn weer een missionair kabinet de regeringsverantwoordelijkheid draagt. Over het akkoord zijn een aantal positieve opmerkingen te maken.
De aandacht voor de aanpak van maatschappelijke problemen, zoals het woningtekort, de klimaatproblematiek, de kansenongelijkheid en de preventieve gezondheidszorg, is zeer noodzakelijk en heeft de instemming van gemeenten. Ook is er aandacht voor uitvoerbaarheid van beleid en investeringen in de brede aanpak van ondermijning en criminaliteit, zowel op preventie als repressie. Ten slotte krijgt digitalisering de aandacht die het verdient.
GROTE ZORGEN ONDER GEMEENTEN
Maar de waardering voor het regeerakkoord is niet uitsluitend positief. Integendeel, gemeenten maken zich grote zorgen over een aantal afspraken die de coalitiepartijen in het akkoord hebben gemaakt en die leiden tot de kwalificatie dat sprake is van een valse start van het nieuwe kabinet. Een valse start die zich bovendien niet verhoudt tot het noodzakelijke nieuwe elan in de bestuurscultuur en de interbestuurlijke verhoudingen.
JEUGDZORG: RISICO MAG NIET BIJ GEMEENTEN LIGGEN
Neem de jeugdzorg. Vanwege de weinig coöperatieve opstelling van de rijksoverheid was de VNG in het voorjaar van 2021 genoodzaakt een arbitrageprocedure te starten. De uitspraak van de Commissie van Wijzen was meer dan helder: het rijk dient gemeenten te compenseren voor de feitelijke kosten van de jeugdhulp en rijk en gemeenten dienen gezamenlijk een hervormingsagenda op te stellen. We stellen vast dat in het regeerakkoord de uitspraak van de Commissie van Wijzen eenzijdig terzijde wordt geschoven door de financiële reeks niet over te nemen, maar deze vanaf 2024 met € 100 miljoen en vanaf 2025 zelfs met € 500 miljoen te verminderen. Dit is onhaalbaar. De voorgestelde eigen bijdrage van ouders en de normering van zorgkosten bieden geen adequate dekking. Het is daarom niet te vermijden dat kwetsbare kinderen en gezinnen hiervan de dupe worden. Dit is een valse start die moet worden rechtgezet door duidelijk te maken dat het risico voor het niet behalen van deze dekking op geen enkele wijze bij gemeenten mag komen te liggen.
GEZAMENLIJKE AANPAK MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN
De decentrale overheden benadrukken het belang van een goede samenwerking tussen het rijk en de decentrale overheden om de grote maatschappelijke opgaven die in het coalitieakkoord centraal staan in samenhang aan te pakken. Om de enorme vraag naar woningen, de strijd tegen klimaatverandering en de transitie naar duurzame energie te realiseren, is het nodig deze slim te combineren met een gezamenlijke aanpak. Gemeenten, provincies en waterschappen bundelen graag de krachten met het rijk, maar stellen daarbij een aantal voorwaarden, zoals evenwichtige bestuurlijke verhoudingen. Het is belangrijk dat nieuw beleid en wetgeving eerst getoetst worden op uitvoerbaarheid. En dat er een evenwicht is tussen taken, bevoegdheden en financiële middelen voor alle bestuurslagen.
NIEUWE KABINET KOMT AFSPRAKEN COMMISSIE VAN WIJZEN NIET NA
De VNG heeft eerder de wens uitgesproken samen met het rijk als één overheid te werken aan de maatschappelijke opgaven. Gemeenten hebben duidelijk gemaakt hoe die ambitie gerealiseerd zou kunnen worden. Goede financiële en interbestuurlijke verhoudingen en de versterking van de positie van gemeenten zijn hierbij noodzakelijk. Gemeenten hadden de verwachting dat het nieuwe kabinet de afspraken van de Commissie van Wijzen onverkort zou nakomen, de onterechte opschalingskorting eindelijk zou worden afgeschaft en het abonnementstarief in de Wmo zou worden gecompenseerd. Helaas komt het regeerakkoord gemeenten niet tegemoet. Dat is zeer te betreuren en moet zo snel mogelijk worden hersteld.
BRIEF AAN KAMER
In een brief aan de fractievoorzitters in de Tweede Kamer vraagt de VNG hen alles in het werk te stellen om ervoor te zorgen dat rijk en gemeenten gezamenlijk verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de grote maatschappelijke opgaven. Ondertussen beraden gemeenten zich over de vraag hoe zij zich tot het nieuwe kabinet hebben te verhouden. We bespreken dit met alle gemeenten op onze Algemene Ledenvergadering van 13 januari 2022. Het is zeer te wensen dat na deze valse start een herstart volgt die de basis legt voor een goede samenwerking in de komende jaren.